Ở Nam Đàn (Nghệ An), dòng họ Nguyễn Hữu ở xã Nam Trung đã đi vào lịch sử với gần 500 năm tồn tại, 17 đời và 5 chi hậu duệ. Họ vinh dự là người tiếp nối truyền thống hiếu học, khoa bảng và đóng góp vào sự phát triển của quê hương và đất nước.
Một Thế Kỷ XIX Đầy Nhiều Biến Động
Khu vực Nam Trung từ thế kỷ XVI đã có tên là Trang Cần Cung, thuộc xã Nam Hoa Thượng, tổng Nam Hoa, huyện Thanh Chương. Trang Cần Cung sau đó trở thành xã Trung Cần và thuộc tổng Nam Kim. Cuối thế kỷ XIX, xã Trung Cần vẫn thuộc tổng Nam Kim, huyện Thanh Chương. Năm 1910, tổng Nam Kim được chuyển sang huyện Nam Đàn. Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, hai xã Trung Cần và Dương Liễu được hợp nhất lại thành xã Nam Trung ngày nay.
Với vị trí nằm bên bờ sông Lam, vùng đất Nam Trung không chỉ nổi tiếng với truyền thống hiếu học mà còn có câu ca dao đặc trưng “Quan Trung Cần, dân Dương Liễu”. Xã Trung Cần có truyền thống hiếu học, còn dân làng Dương Liễu có chí “nổi can qua”, tiếp nối truyền thống yêu nước vùng lên theo Đảng đấu tranh sau này. Theo sách “Khoa bảng Nghệ An – (1075 – 1919)” do tác giả Đào Tam Tỉnh biên soạn, xã Trung Cần chiếm 11% tổng số khoa bảng của Nghệ An từ thế kỷ XVII đến đầu thế kỷ XX.
Tiền bối xưng danh như Tiến sỹ Tống Tất Thắng, Đại tá Nguyễn Nhân Mỹ, Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn và nhiều văn thần, võ tướng khác đã từ xã Trung Cần đi ra và ghi dấu ở nhiều lĩnh vực. Truyền thống này đã truyền cảm hứng cho các thế hệ sau, từ giáo sư, tiến sỹ, kỹ sư, bác sỹ, cán bộ cao cấp và nhiều người có thành công hơn trong và ngoài nước.
Dòng Họ Nguyễn Hữu – Một Dòng Họ Có Người Thủy Tổ Xuất Chúng
Dòng họ Nguyễn Hữu có nguồn gốc từ xã Thượng Trưng, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc ngày nay. Vào thế kỷ XVI, ông Nguyễn Hữu Nhuận Ốc di cư vào Trang Cần Cung (nay là xã Nam Trung) sinh cơ lập nghiệp và trở thành vị thủy tổ của dòng họ Nguyễn Hữu tại địa phương này.
Trong suốt quá trình lịch sử, dòng họ Nguyễn Hữu luôn sinh ra những người con ưu tú và đóng góp đáng kể cho dân tộc và đất nước. Trong thời kỳ hán học, dòng họ này đã có 3 đại khoa và 12 trung khoa. Một trong số những người xuất sắc từ dòng họ Nguyễn Hữu là Giám sát ngự sử Nguyễn Trọng Dực, người là Tổ đầu tiên cho chi II của dòng họ này.
Dòng họ Nguyễn Hữu rất tự hào về những thành tựu của mình. Họ đã góp phần xây dựng và phát triển các lĩnh vực như khoa học kỹ thuật, kinh tế, giáo dục, y tế, luật pháp, quân đội, và nhiều ngành nghề khác. Hiện tại, dòng họ có thông số ấn tượng với 1 giáo sư, hơn 20 tiến sỹ, hơn 50 thạc sỹ và nhiều cử nhân, kỹ sư, bác sỹ, cán bộ cao cấp trong và ngoài nước.
Kỷ Niệm Và Bảo Tồn Di Sản
Để ghi nhận và bảo tồn di sản của dòng họ Nguyễn Hữu, nhà thờ chi II của họ đã được xây dựng cách đây 150 năm bởi Hoàng Giáp Nguyễn Hữu Lập để thờ tự và tưởng niệm tổ tiên. Đây cũng là nơi gắn bó với lịch sử dân tộc trong thời kỳ cách mạng năm 1930-1931. Nơi đây đã trở thành điểm tụ họp thanh niên và tổ chức nhiều hoạt động phụng sự cộng đồng. Các tài liệu lịch sử như bia đá, gia phả, câu đối và biển gỗ được lưu giữ tại đây cũng góp phần quan trọng vào nghiên cứu lịch sử địa phương và lịch sử dân tộc.
Tấm biển gỗ và 2 bia đá có niên hiệu “Ân tứ vinh quy” đã được lưu giữ hàng trăm năm và vẫn nguyên vẹn. Đây là những cống hiến lịch sử của các vị tiên tổ của dòng họ Nguyễn Hữu và góp phần vào công tác nghiên cứu lịch sử địa phương cũng như lịch sử dân tộc.
Với giá trị lịch sử và tình yêu quê hương, UBND tỉnh đã xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh cho nhà thờ chi II của dòng họ Nguyễn Hữu. Đây là lời động viên và khích lệ cho con cháu của dòng họ tiếp tục ghi dấu trong truyền thống gia đình. Hiện nay, con cháu dòng họ Nguyễn Hữu ở Nam Trung cũng như xa quê đang đóng góp xây dựng nông thôn mới và phát triển quê hương Nam Trung, Nam Đàn ngày càng mạnh mẽ.
Bài viết này chỉ là một phần nhỏ trong chuỗi bài viết về lịch sử và văn hóa. Để hiểu rõ hơn về dòng họ Nguyễn Hữu và lịch sử Nam Trung, bạn có thể tham khảo tại testtoeic.com, trang web cung cấp bài kiểm tra Tiếng Anh miễn phí, bao gồm cả TOEIC và ngữ pháp.